Wat is Zelf Kennis Methode
De Zelf Kennis Methode (ZKM) is een unieke, wetenschappelijk onderbouwde methode om mensen in korte tijd te coachen naar nieuw gedrag dat is gebaseerd op zelfinzicht. Op heldere en effectieve wijze ontstaat snel inzicht in de rode draad van iemands gedrag en functioneren en de – vaak onbewuste - motieven en emoties die daarbij een rol spelen.
De ZKM is een relatief kort en intensief coachingstraject volgens een vaste opbouw. Het is gebaseerd op de narratieve psychologie, waarbij het levensverhaal centraal staat. Met dit verhaal geeft een persoon op zijn eigen manier betekenis aan zichzelf, zijn omgeving en zijn leven. Samen met de coach brengt de deelnemer dit verhaal in kaart. Vervolgens worden de persoonlijke gevoelens die ónder dit levensverhaal liggen, inzichtelijk gemaakt. Dit vormt de basis voor een aantal analysegesprekken, waardoor de deelnemer direct een grondig inzicht krijgt in de patronen in zijn denken en doen.
Dit inzicht in persoonlijke gevoelspatronen stimuleert bewustwording, zodat van daaruit de gewenste veranderingen kunnen worden ingezet. Het zelfonderzoek en de coaching die daarbij hoort, is geen test of therapie. Het is wel een bewezen, uiterst effectieve methode om op basis van nieuwe inzichten nieuw gedrag te gaan ontwikkelen.
Hoe werkt het
Uitgangspunt is de vraag- en doelstelling van het traject die de deelnemer formuleert. Indien van toepassing worden hierbij ook de verwachtingen van de werkgever meegenomen.
Een ZKM-coachingstraject start met een zelfonderzoek gericht op het verkrijgen van inzicht en is binnen enkele weken te realiseren. Er ontstaat dus in relatief weinig tijd een zeer compleet beeld. Na afloop van het onderzoek start de fase van coaching in de richting van nieuw gedrag.
Een ZKM-traject betekent altijd maatwerk: de vraag van de deelnemer bepaalt de focus in het traject. Vervolgens start het zelfonderzoek met een gesprek waarin de deelnemer zijn levens- en loopbaanverhaal vertelt. Centraal staan ervaringen die van betekenis zijn of zijn geweest in zijn leven en de ideeën over de toekomst. Alle zaken die in het huidige leven een belangrijke rol spelen, passeren de revue. Dit kan te maken hebben met werk of opleiding, maar ook met relaties, verwarrende ervaringen of hoe de deelnemer in het algemeen functioneert. De coach luistert, stelt verdiepende vragen en helpt de deelnemer om zo goed mogelijk onder woorden te brengen wat de kern is.
Deze kernzaken - de waardegebieden - worden in korte zinnen genoteerd op kaartjes. Vervolgens wordt onderzocht welke onderliggende betekenis deze ervaringen voor de deelnemer hebben, door na te gaan welke gevoelens ze oproepen. Bij bespreking hiervan aan de hand van een uitgebreide rapportage, krijgt de deelnemer zicht op gevoelspatronen die ónder het levensverhaal liggen. Hieruit worden één of meer thema's afgeleid die een rode draad vormen door zijn hele leven.
De deelnemer ontdekt vervolgens wat hem (nog) tegenhoudt om zijn doelen te bereiken. Welke 'overlevingsstrategieën' of diepgewortelde overtuigingen staan in de weg? De deelnemer komt tot nieuwe inzichten raakt geïnspireerd om in actie te komen .
Na afloop kan een coachingstraject worden opgesteld. Het is gebleken dat dit een aanzienlijke bijdrage levert aan de verankering van de opgedane inzichten in de dagelijkse praktijk.
Wat maakt ZKM uniek
ZKM is wetenschappelijk getoetst in het researchprogramma 'Valuation and Motivation' van de Radboud Universiteit Nijmegen. De methode heeft internationaal de erkenning 'excellent' gekregen en wordt al zo'n 30 jaar toegepast en doorontwikkeld.
Kwaliteit verzekerd
De ZKM is één van de weinige coachingsmethoden met een eigen beroepsvereniging (ZKM Vereniging), kwaliteitssysteem en certificering van de leden die de methode in de praktijk brengen. De coach heeft een tweejarige postacademische opleiding afgerond en onderschrijft de ethische code van het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) en de richtlijnen voor de geregistreerde ZKM-consultant®.
Aantoonbaar effect
Het is ook een van de weinige methoden die een professioneel evaluatiesysteem voor deelnemers kent. Uit recent, grootschalig onderzoek blijkt dat de ZKM zeer effectief is en blijvend resultaat oplevert:
- de algemene tevredenheid over het ZKM traject is een 8,6
- de ervaren effectiviteit van het ZKM traject scoort een 7,7
- de ervaren persoonlijke ontwikkeling in het ZKM traject scoort een 7,4
- Breed toepassingsveld
ZKM is geschikt voor zeer uiteenlopende vraagstukken. De toepassingsvelden voor de ZKM breiden zich nog steeds uit door vernieuwende ideeën van haar gebruikers.
Focus op eigen verantwoordelijkheid en deskundigheid
De methode stimuleert vanaf begin tot einde zelfwerkzaamheid van de deelnemer.
Belangrijk uitgangspunt is dat deze wordt gezien als de deskundige van het eigen verhaal. Dit resulteert in een gelijkwaardige samenwerkingsrelatie: de deelnemer is expert van het eigen leven; de coach van de methode. Het effect is dat mensen zich herkennen in de uitkomst en gemotiveerd zijn aan de slag te gaan. De kans op terugval is daardoor klein.
Energie gevend
Ondanks soms zware thematiek, geeft het proces vaak veel energie aan de deelnemer. De reden hiervoor is, dat nadrukkelijk aandacht uitgaat naar positieve ervaringen.
De theorie achter ZKM
De ZKM en de onderliggende waarderingstheorie zijn ontwikkeld door prof. dr. H.J.M. Hermans en drs. E. Hermans-Jansen. In de jaren '70 constateerden zij dat de mens in de psychologie was zoekgeraakt. Sindsdien is in verschillende fasen de Waarderingstheorie en de daarbij behorende ZKM tot ontwikkeling gekomen.
De waarderingstheorie en methode zijn gebaseerd op de narratieve psychologie waarin het verhaal dat de persoon vertelt over zichzelf en zijn wereld centraal staat.
Hierbij gaat men ervan uit dat ieder mens door middel van dit verhaal op zijn eigen manier betekenis (waardering) geeft aan zichzelf, zijn omgeving en zijn leven. Op een dieper niveau spelen daarin twee grondmotieven door: het streven naar zelfbevestiging en het verlangen naar verbondenheid met iets of iemand anders.
Zowel theorie als het ZKM protocol bieden ruimte om mee te blijven groeien met andere hedendaagse ontwikkelingen. Inmiddels hebben diverse (promotie)onderzoeken de effectiviteit van de methode wetenschappelijk aangetoond.
Effectiviteit van de ZKM
In de volgende publicaties wordt onderzoek gepresenteerd waaruit de effectiviteit van de ZKM blijkt:
- Van Geelen, S.M., Fuchs, C.E., Sinnema, G., Van de Putte, E.M., Van Geel, R., Hermans, H.J.M., & Kuis, W. (2011). Self-investigation in adolescent chronic fatigue syndrome: Narrative changes and health improvement.Patient Education and Counseling, 83, 227-233.
- Van Huijgevoort, T. (2005). De kracht van het zelfverhaal in revalidatie: Narratief onderzoek naar verwerkingsprocessen bij mensen met een visuele beperking. Proefschrift, Radboud Universiteit Nijmegen.
- Anke Abels en Margreet Poulie (2015) hebben een artikel gepubliceerd over: deelnemerstevredenheid en ervaren effectiviteit van het ZKM proces. De ZKM beroepsvereniging onderzoekt bij haar klanten tevredenheid en effectiviteit.
Het artikel over de ZKM in Psychologie Magazine van juni 2015 komt voort uit een Interview met Hubert Hermans. Bekijk deze video op Youtube.